Hoe is de kinderopvang in Zweden?

Over het onderwijs in Zweden hebben wij al eerder een blog geschreven, maar hoe is de kinderopvang in Zweden eigenlijk? In dit blog lees je meer over de kinderopvang in Zweden.

Is de kinderopvang in Zweden echt zo goed?

Zelfs toen ik nog niet in Zweden woonde, was ik toch vaak bezig met de kinderopvang in Zweden. Ik studeerde namelijk Pedagogische Wetenschappen en werkte meer dan tien jaar in verschillende functies in de kinderopvang in Nederland. Zowel tijdens mijn opleiding als tijdens het werk kwam de Zweedse kinderopvang vaak voorbij. De Zweedse kinderopvang werd in Nederland vooral gezien als een mooi voorbeeld van hoe het nog beter kon, bijvoorbeeld meer buiten spelen en zelfs buiten slapen.

Maar is de Zweedse kinderopvang echt zo goed? Zelf hebben we er geen ervaring mee, maar mijn broertje en schoonzus wonen sinds oktober 2024 ook in Zweden. Onze nichtjes gaan inmiddels al een aantal maanden naar de Zweedse kinderopvang, oftewel ‘förskola’. Ik heb daarom mijn schoonzus als hulplijn ingeschakeld. Behalve dat zij haar kinderen nu in Zweden naar de kinderopvang brengt, heeft ook zij in de kinderopvang in Nederland gewerkt en kan ze dus goed vergelijken.

Wanneer gaat een kind naar de kinderopvang in Zweden?

Laten we beginnen met een heel groot verschil: wanneer een kind naar de kinderopvang in Zweden gaat. Dat is namelijk pas op zijn vroegst vanaf één jaar. De meeste kinderen beginnen hier pas vanaf anderhalf jaar. Het zwangerschaps- en ouderschapsverlof is hier heel anders geregeld, en veel, veel, veel ruimer! Waar je in Nederland een baby vanaf drie maanden al naar de kinderopvang brengt, starten de kinderen hier pas vanaf één jaar. Toen mijn schoonzus dat vertelde aan de Zweedse begeleidsters, keken ze heel raar op: ‘Dan ben je toch alleen nog maar aan het verzorgen?’

En zelf denk ik ook dat het beter is als een kind langer bij de ouders is. Zo heeft een moeder langer de tijd om te herstellen en te ‘ontzwangeren’, maar ook om bijvoorbeeld borstvoeding te blijven geven. Ook fijn en belangrijk is dat de vader in Zweden de mogelijkheid krijgt om voor langere tijd intensief tijd door te brengen met zijn pasgeboren kind. En ook voor het kind is het beter. Hoe goed pedagogisch medewerkers ook hun best doen, de zorg voor drie baby’s tegelijk is zwaar. En hoe graag je ook wilt, je kunt een baby niet altijd de aandacht geven die het nodig heeft. Thuis is er meer rust en minder stress, of zoals ze in het Zweeds zeggen: meer ‘lugn och ro’.

Starten op de kinderopvang in Zweden

Op het moment dat een kind tussen de één en anderhalf jaar is, gaat het dus naar de opvang. En het kind blijft op de kinderopvang tot dat het 6 jaar is. De kinderen gaan hier ook op een latere leeftijd naar school.

Als ze naar de kinderopvang gaan, is dat vaak vijf dagen per week. Fulltime werken is hier de norm. Hoewel we ook wel ouders spreken die parttime werken, is dat niet heel gebruikelijk. Persoonlijk moest ik daar dan weer niet aan denken en was ik heel blij met het parttime paradijs Nederland. Zowel Sebas als ik werkten in Nederland parttime om ook doordeweeks tijd te kunnen doorbrengen met Eva en Tijn. Hier is dat dus anders.

Wennen op de kinderopvang

Voordat een kind start, begint het natuurlijk eerst met wennen. In Nederland bracht je dan als ouder je kind naar de kinderopvang en haalde je het na een uurtje of een paar uurtjes weer op. Hier gaat dat toch wat anders. Als ouder wordt er van je verwacht dat je blijft tijdens het wennen. Zo bracht mijn schoonzus een week lang door op de kinderopvang. Het begon met een uurtje op de eerste dag, en dat wordt steeds wat meer. Ze kijken continu naar wat het kind nodig heeft en op bepaalde momenten proberen ze het al even zonder ouder. Bijvoorbeeld tijdens het buitenspelen. Onze nichtjes gingen buiten spelen terwijl mijn schoonzus binnen bleef. Zo gaat het wennen dus heel geleidelijk, totdat het kind eraan toe is om zonder ouders naar de opvang te gaan.

Slapen

En slapen de kinderen hier dan echt massaal buiten? Jazeker! Het is zonde om de schone Zweedse lucht niet in te ademen, toch? Ons jongste nichtje slaapt wel in een soort ruimte, maar die is aan alle kanten open. Dit is trouwens niet alleen gebruikelijk in Zweden, maar in alle Scandinavische landen. Toen we een keer op de Faeröer-eilanden op vakantie waren, stonden er zelfs overal kinderwagens buiten, bijvoorbeeld bij restaurants. Baby lekker buiten slapen, ouder binnen een kopje koffie drinken of wat eten.

Het buiten slapen zou veel voordelen hebben. Zo is onder andere de kwaliteit van de slaap beter als een kind buiten slaapt. Vaak slapen deze kinderen dieper en langer. En het is beter voor het immuunsysteem van de kinderen. Ook in de winter, als het vriest, slapen de kinderen gewoon buiten. Goed ingepakt natuurlijk, maar nog steeds lekker buiten. Bij mijn nichtjes regelt de kinderopvang de slaapzakken en moeten mijn broertje en schoonzus zorgen voor goede fleecespullen.

Buitenspelen

Ook buitenspelen gebeurt hier veel meer dan in Nederland, en niet alleen bij mooi weer, gewoon altijd. ‘Slecht weer bestaat niet, alleen slechte kleding’ is hier het motto. De vorige eigenaren van het huis van mijn broertje en schoonzus hebben een droogkast achtergelaten (lees meer over de droogkast in dit blog) en daar zijn ze heel blij mee! Onlangs troffen ze bij het ophalen hun jongste dochter in de regen lekker spelend in een regenplas aan. Gelukkig kan de regenkleding dan thuis in de droogkast en is het de volgende dag weer klaar voor gebruik.

Ook gaan de kinderen regelmatig naar het bos, dat in Zweden altijd dichtbij is. Daar doen ze allerlei activiteiten. Natuurlijk spelen, maar ook leren. Zo leert mijn nichtje over wat wel en niet in de natuur thuishoort. Ze hebben verschillende soorten afval onder een plank in het bos gelegd, zoals een bananenschil, kauwgom en plastic. Iedere maand kijken ze of het door de natuur wordt opgenomen of niet.

Minder schools

Waar we in Nederland nog weleens vroeg willen beginnen met ‘werkjes’ en voorbereiden op school, draait het in de Zweedse kinderopvang meer om spel, fantasie, natuurbeleving en sociale interactie. Ook is er bij mijn nichtjes een aparte creatieve ruimte waar gekleurd en geknutseld kan worden.

Daarnaast is eigen autonomie hier erg belangrijk. Kinderen krijgen van jongs af aan veel ruimte om zelf keuzes te maken en hun eigen tempo te volgen. Zelfstandigheid wordt gestimuleerd, zoals het zelf aankleden en conflicten eerst zelf proberen op te lossen. Een beetje vergelijkbaar met de Reggio Emilia- of Montessori-opvang in Nederland.

De lunch

Ook de lunch is wat anders dan in Nederland. Net zoals op de Zweedse basisscholen eten de kinderen hier ’s middags warm. Ze hebben per locatie een kok die het eten vers bereidt en dat eten wordt gegeten in een aparte eetzaal. Daar kunnen de kinderen ook om 7.30 uur ontbijten. Ouders kunnen hun kind dus zonder ontbijt brengen en ze ontbijten dan gezamenlijk in de eetzaal.

Kind-leidsterverhouding

In Zweden is de kind-leidsterverhouding gunstiger dan in Nederland en zijn er dus meer begeleidsters op de groep. Bij onze nichtjes zijn er op een groep van maximaal 13 à 14 kinderen drie begeleidsters. En dan heb je ook nog verschillende begeleidsters: één leraar en twee assistenten. De assistenten (barnskötare) hebben een opleiding afgerond die vergelijkbaar is met de opleiding van pedagogisch medewerkers in Nederland (MBO SPW). De leraren (förskollärare) hebben een hbo- of universitaire opleiding afgerond.

Kosten kinderopvang

Meer begeleidsters, warm eten tussen de middag… is de opvang dan niet veel duurder? Niet dus. De opvang is in Zweden juist veel goedkoper! Ze werken niet met kinderopvangtoeslag zoals in Nederland, maar met het zogenoemde ‘maxtaxa-systeem’: ouders betalen een inkomensafhankelijke bijdrage, maar nooit meer dan een vastgesteld maximum. De rest wordt door de overheid betaald. De kinderopvang is hier ook, net zoals de scholen, van de overheid. Het zijn geen zelfstandige bedrijven met winstoogmerk.

Voor het eerste kind betaal je het meest. Heb je meerdere kinderen, dan betaal je voor het tweede kind minder en voor het derde kind nog minder. Het vierde of daaropvolgende kind is zelfs gratis. Om een idee te krijgen: het maximale bedrag dat je betaalt voor fulltime kinderopvang voor één kind is omgerekend ongeveer €145 per maand. Verdien je minder of studeren beide ouders, dan is het minder. Voor het tweede kind betaal je maximaal ongeveer €100 en voor het derde kind maximaal €50. Een enorm verschil met Nederland! Sommige opvanglocaties vragen een kleine bijdrage voor lunch, excursies of materiaal, maar dat is vaak minimaal.

Werk of studeer je niet?

Werk of studeer je niet, maar wil je wel kinderopvang? Dan heb je meestal recht op 15 uur per week betaalde opvang. Op het moment dat het kind 3 is, is dat gratis. Dit zijn wel vaste dagen en tijden. Je kunt dus niet zelf kiezen welke dagen en tijden je de kinderen brengt. Bij onze nichtjes was dat op de maandag, dinsdag en woensdag van 8.30 tot 13.30 uur.

Misschien ook een beetje gek: als je als ouder bijvoorbeeld ziek bent, mag je je kind dan niet naar de kinderopvang brengen. Je bent thuis, dus je kind heeft volgens de regels geen opvang nodig. Of als mijn schoonzus een dag geen Zweedse les heeft, bijvoorbeeld omdat er een studiedag is, dan mogen mijn nichtjes niet naar de kinderopvang.

Is de kinderopvang echt beter dan in Nederland?

Was het terecht dat ik tijdens mijn opleiding en werk altijd een beetje naar de opvang in Zweden keek? Is de kinderopvang hier echt beter?

Net zoals in Nederland verschilt de kwaliteit van de kinderopvang per locatie. Het is dus altijd goed om van tevoren bij een kinderopvanglocatie te gaan kijken en zelf te ervaren hoe de sfeer is. In grote steden valt er vaak te kiezen. Woon je, net zoals wij, in dunbevolktere gebieden, dan is de keus vaak een stuk beperkter.

Maar over het algemeen genomen, denk ik dat de kinderopvang hier beter is. Pas starten als het kind ouder is, meer buiten, meer begeleiding, de ruimte voor eigen ontwikkeling en minder moeten. Ook mijn schoonzus is enthousiast over de kinderopvang in Zweden. Behalve dat zij de opvang hier prettiger en beter vindt voor haar dochters, heeft ze ook het idee dat de werkomstandigheden hier beter zijn. Begeleidsters worden bijvoorbeeld niet naar huis gestuurd omdat er minder kinderen zijn en zo kosten bespaard kunnen worden. En ze zijn hier dus met meer en daardoor is de werkdruk minder hoog (want geloof me, die is hoog op de Nederlandse kinderopvang). Want goede kinderopvang draait niet alleen om kinderen, maar ook om wie er voor hen zorgt. En blije begeleidsters zorgen voor blije kinderen.

Lees ook onze andere verhalen

• 
  Drie jaar weg uit Nederland: wat missen we uit eigenlijk?
  door Maaike Hartgers
• 
  Hoe is de kinderopvang in Zweden?
  door Maaike Hartgers
• 
  Wat is de beste reistijd om zweden te bezoeken?
  door Maaike Hartgers